Veel mensen hebben bang om hormoon substitutie op te starten tijdens de menopauze. Waarom eigenlijk? En klopt dit? Moet je hier echt bang voor zijn. Of heeft het toch zijn voordelen.
Wat is de Menopauze?
De menopauze is een proces dat in twee fases verloopt. Ten eerste heb je de periode voor de uiteindelijke menopauze, namelijk de perimenopauze. In deze fase maken de eierstokken onregelmatig oestrogeen aan. Tijdens de perimenopauze kan je echter nog steeds zwanger worden en duurt ook vaak enkele jaren. Vervolgens is er de dag waarop de oestrogeenproductie stopt en de menopauze begint, die blijft gedurende de rest van je leven. Na ongeveer vier jaar vindt je lichaam een nieuw hormonaal evenwicht. De symptomen van de menopauze nemen dan ook geleidelijk af.
Er is dus een tekort aan oestrogenen waardoor het lichaam in disbalans is en reageert met de gekende lastige symptomen.
In ons artikel 'Wat zijn tekenen van de (peri-)menopauze?' kan je hier meer in detail over lezen.
Wat is Hormoon Substitutie Therapie?
Hormoon Substitutie Therapie of kortweg HST is een behandeling met natuurlijke oestrogenen en/of progestagenen. Aangezien de meeste menopauzale klachten veroorzaakt worden door het tekort aan oestrogenen gaat de toevoeging d.m.v. HST deze klachten goed behandelen.
Meer dan 40% van de menopauzale vrouwen heeft minstens 3 verschillende klachten en wordt daarvoor niet behandeld. Dit heeft niet alleen een enorme impact op de kwaliteit van het leven, ook de levensduur kan hierdoor verkort worden.
Hart- en bloedvataandoeningen
Oestrogenen beschermen de vrouw tegen hart- en bloedvataandoeningen. De kans op hart- en vaatziekten neemt toe met de leeftijd en een vrouw die vroeger in de menopauze gaat heeft een hogere kans op hart- en vaatziekten dan een vrouw die later in de menopauze gaat. We zien bij het gebruik van HST 50% minder hart- en vaatziekten waardoor er ook minder overlijdens zijn door deze aandoeningen.
Osteoporose
Oestrogeen speelt een belangrijke rol in de afbraak en opbouw van bot. Bij ernstige osteoporose zien we volledige zones in het bot die definitief weg zijn. Botten gaan in dit stadium zeer snel breken en indeuken waardoor wervel- en heupbreuken vaak gezien worden. Een vrouw kan hierdoor ook 10 tot 15 cm korter worden. Wanneer een vrouw een heup breekt heeft ze 10 tot 15 % kans om binnen het jaar te overlijden en ongeveer 50 % kans om binnen het jaar hulpbehoevend te worden en in een home terecht te komen. Indien HST in een vroeg stadium van de menopauze genomen wordt kan de botafbraak vermeden worden, doordat de oestrogeenspiegels voldoende hoog blijven, waardoor er minder breuken optreden en de levenskwaliteit én levensverwachting veel hoger ligt.
En wat met het risico op Borstkanker?
Het kan inderdaad dat HST het risico op borstkanker verhoogt. Dit komt omdat sommige borstkankers hormoongevoelig zijn en beter gaan groeien door de oestrogenen. Wanneer een vrouw oestrogeen krijgt in hoge dosis kunnen de menselijke borstkankercellen iets sneller gaan delen. Deze borstkankercellen zitten wel beter aan elkaar vast waardoor ze minder metastaserend zijn.
Bij langdurig gebruik HST is er tijdens het gebruik een licht verhoogd risico op borstkanker, ongeveer 5 a 10 jaar na de beëindiging van het gebruik is het risico weer genormaliseerd:
- Van 10.000 50-jarige vrouwen die geen HST nemen, zullen per jaar gemiddeld 36 a 37 vrouwen borstkanker krijgen. Als die 10.000 vrouwen wel HST zouden nemen, komen er maximaal 7 a 8 extra borstkankers bij.
- Van 10.000 60-jarige vrouwen die geen HST nemen, zullen per jaar gemiddeld 40 a 41 vrouwen borstkanker krijgen. Als die 10.000 vrouwen wel HST zouden nemen, komen er maximaal 9 a 10 extra borstkankers bij.
- Van 10.000 70-jarige vrouwen die geen HST nemen, zullen per jaar gemiddeld 34 a 35 vrouwen borstkanker krijgen. Als die 10.000 vrouwen wel HST zouden nemen, komen er maximaal 8 a 9 extra borstkankers bij.
Langs de andere kant komen vrouwen ook vaak in gewicht bij door de menopauze. Dit is vaak een accumulatie van abdominaal vet. Een vrouw met een hogere BMI gaat na een zelfde suikerinname veel hogere insulinewaarden in het bloed hebben gedurende een langere periode dan een tengere vrouw. Uit studies blijkt dat bij vrouwen die insuline toegediend krijgen de borstkankercellen veel sneller groeien en bovendien ook invasiever worden. Dus sneller gaan metastaseren. We kunnen dus concluderen dat vrouwen die geen HST nemen maar wel in gewicht bijkomen ook een verhoogd risico kunnen hebben op borstkanker, die bovendien moeilijker te behandelen is vanwege de metastasen.
Doordat HST in lage dosis er mee voor zorgt dat de vrouw niet in gewicht gaat toenemen kan de kans op borstkanker zelf verlagen. Doordat er bovendien minder osteoporose optreedt kan de vrouw ook beter blijven bewegen wat nog een extra positief effect heeft op het gewicht van de vrouw. Zo is familiale borstkanker geen contra-indicatie voor hormonale substitutie. Wanneer dergelijke vrouw bijvoorbeeld Progynova ® (oestradiol) in combinatie met Utrogestan ® (progesteron) gebruikt en daarnaast 3 x per week sport heeft ze geen hoger risico op borstkanker.
Wat met Progestagenen?
Oestrogenen verhogen wel het risico op endometriumhyperplasie en endometriumcarcinomen. Dit risico bestaat alleen als je baarmoeder nog aanwezig is. Ook dit hoeft echter geen nadeel te zijn doordat je dit nadelig effect teniet kan doen door progestagenen toe te voegen aan de HST. Dit kan gedaan worden door een combinatiepreparaat te gebruiken waar ineens beide hormonen in zitten maar ook door 2 aparte producten. Zo zijn er enorm veel mogelijkheden van HST. Jouw dokter of gynaecoloog helpt jou om voor jou de juiste therapie te vinden.
Alternatieve therapieën
Fyto-oestrogenen hebben geen impact op osteoporose en de veiligheid op lange termijn is niet bekend. Studies tonen aan dat fyto-oestrogenen een beperkte evidentie hebben doordat slechts 30 % van de vrouwen de juiste bacteriën in de darm heeft om het fytooestrogeen om te zetten tot het werkzame equol. De beperkte evidentie, ongekende veiligheid en hoge kostprijs van deze voedingssupplementen zorgen dat deze producten eerder een beperkte plaats hebben.
Studies omtrent de evidentie van pollen, zoals bijvoorbeeld in serelys, zijn momenteel lopende aan de Universiteit van Gent en Leuven. Door de lichte antidepressieve werking tonen de eerste resultaten toch een zekere evidentie.
Momenteel worden ook antidepressiva zoals venlafaxine gebruikt omwille van de duidelijke vermindering van opvliegers. Dit heeft zeker een plaats bij bepaalde vrouwen die absoluut geen hormonen mogen nemen.
Conclusie
Zoals elk geneesmiddel heeft ook HST zijn nadelige effecten zoals bv een licht verhoogd risico op borstkanker maar als je het volledige plaatje bekijkt zijn de voordelen veel groter dan de nadelen. In Vlaanderen sterven bijvoorbeeld meer vrouwen aan hart- en vaatziekten dan aan borstkanker. Door HST kan dat sterftecijfer door hart- en vaatziekten serieus verlaagd worden zonder dat dit gecompenseerd wordt door een hoger sterftecijfer aan borstkanker.
Bronvermelding
- PROF. DR. H. Depypere
- Stichting tegen kanker